Boekenblog 355 In Bibliotheekwonderland (4) Eerbetoon aan een jeugdbibliothecaresse
Bibliotheek Waterlandplein, augustus 1989.Het slechtst gehuisveste filiaal van de OBA en een van de drukst bezochte vestigingen, krijgt een nieuw filiaalhoofd: schrijver dezes.
Nieuw élan
Ook de jeugdbibliothecaresse vertrekt. Haar opvolgster, Marina Kessler, komt uit de blijvers. Ze zet binnen de kortste keren een netwerk op waardoor nog veel meer basisschoolkinderen buiten de reguliere openingstijden met hun groep naar de bibliotheek komen. Met haar begint echte leesbevordering!
De Kinderboekenweek, voorheen een verplicht nummer, krijgt nieuw elan. Ted van Lieshout –lees toch Een torentje van niks of Multiple Noise komt. Eenmaal geacclimatiseerd in het uitgewoonde pand geeft hij een fantastische voorstelling. Marina laat zich niet beperken door het gebouw. Het wordt geregeld een vrolijke puinhoop, maar het bezoek komt in grote getale want “ondanks dat de planten van buiten naar binnen groeien, niemand ruimte heeft, voel je bij jullie zo welkom.” Wat een compliment!
Theezakjes
Het filiaal barst bijna uit zijn voegen, want na een aantal jaren van stilstand in de activiteiten -mijn voorganger was ernstig ziek geworden –schud ik de boel ook graag op. Een expositie van de fotograaf en buurtbewoner Kors van Bennekom, wordt gevolgd door een serie tentoonstellingen van mensen uit ons werkgebied –mede dankzij de contacten van medewerkster Wil Sartorius. Een Boekenweeklezing van Margriet de Moor is aanleiding tot soortgelijke bijeenkomsten met Noordbewoners als Sal Santen (de Turks-Nederlandse thrillerauteur Sadik Yemni, hoofdredacteur van Ons Amsterdam Peter-Paul de Baar en een door meer dan 60 mensen bezochte dichtersavond Poëzie Lokaal met memorabele optredens van o.a. Carel Helder en Gert J.Peelen.
De bijzonderste activiteit is die met Tiny van der Plas, samenstelster van de boekjes waarin –je gelooft het niet meer- creatief werd gedaan met theezakjes. Meer dan 100.000 verkocht! Zij trekt (hi hi) 75 dames. Ze was er helemaal confuus van, want een lezing had ze nog nooit gegeven.
Het 35-jarig bestaan van het filiaal vieren we met een feestelijk ontbijt, waarvoor we, armlastig als we zijn, f 10,- toegang vragen. Maar wel omlijst met zigeunermuziek, plus voordrachten voor jong en oud. Samen met de andere drie filialen in Noord organiseerden we ook rondritten voor de stadsdeelraadleden, waarbij veel nadruk op het belang van bibliotheken voor kinderen lag. Het effect was dat de bibliotheken in de jaren ’90 ongeschonden bleven, ondanks steeds terugkerende plannen. Alleen verhuizing naar het Buikslotermeerplein, die bleef uit.
Geen enkel saai moment meer, leek het wel. Telefoonaanbieder Ben maakt buiten openingsuren opnamen voor een reclamefilmpje -ze geven ons 250 gulden. Volgens mij zijn we ervan uit eten geweest. Een toneelregisseur ziet onze tafels met afgeschreven boeken -een paar honderd, want er is achterstallig collectieonderhoud. Die boeken kan hij wel gebruiken, maar hij heeft geen geld… Dan willen we gratis toegangskaartjes, plus vermelding in het programmaboekje! Op naar De Brakke Grond voor een onbegrijpelijk toneelstuk, maar onze boeken sprongen eruit!
Onmogelijke bila’s
Het vernieuwde team slaat zich door talloze moeilijkheden heen: het eeuwige te kleine filiaal, de werkkamer waar voor niemand ruimte iss, en nergens privacy. Tweegesprekken die toen nog geen bila’s heetten, hebben we op kleuterkrukjes in de jeugdafdeling. Marina en ik zitten daar heel vaak, want we willen zo veel en zo graag. Bibliotheken zijn belangrijk, dat staat vast –allebei zijn we getrouwd met een bibliothecaris; haar schoonvader was tussen 1948-1964 directeur van de OBA. Maar het gebouw heeft zijn beperkingen en de uitlening gaat altijd voor. O, het belang van die uitlening! Het aantal uitleningen zegt niets over de kwaliteit van bibliotheekwerk. Maar die discussie begint pas met de overal teruglopende terugliepen, en we naar een excuus voor ons vanzelfsprekende bestaan zoeken.
In 2000 vertrek ik definitief uit Nieuwendam. Mijn medewerkers zijn nog steeds fantastisch, maar ik moest teveel op afstand gaan werken, en dat was voor niemand een pretje. Met een paar personeelsleden- Marina, Sonja, Joop, Jan, blijf ik een bijzondere band houden. We spreken geregeld af in kleine restaurantjes -Marina is 1.56m- en nemen uitgebreid de problematiek van bibliotheek, Amsterdam en de rest van de wereld door. Dat clubje bestaat nog steeds, Ton is erbij gekomen. Maar Marina, de energiekste en liefste jeugdbibliothecaris die ik gekend heb, zal er niet meer bij zijn. Ze is op 2 september op 65-jarige leeftijd overleden.
Leo Willemse, aangeslagen en triest
Boekenblog 330 Het Magazijn van de OBA
“Respect voor de oude orde”, was de titel van een korte lezing door OBA Directeur Martin Berendse op een mini-symposium, maandag 13 februari in het OBA Theater.
Magazijnen fascineren me. Meestal zijn ze namelijk niet zomaar toegankelijk, en dat verhoogt de aantrekkelijkheid. Een Magazijn vol boeken is natuurlijk nog beter, en een Magazijn van een Bibliotheek het summum. Voor ik verder ga met het OBA Magazijn, eerst meer over het mini-symposium.
De studie van het boek als object
Dit congresje was georganiseerd vanwege de uitreiking van de De la Court-prijs, een tweejaarlijkse prijs voor de beste academische studie, verricht in vrije tijd en zonder bezoldiging. Karin Scheper, boekrestaurator aan de Universiteit van Leiden was de gelukkige winnaar. De broers De la Court, wegens geloofsvervolging in de 17e eeuw naar de Republiek gevluchte Franse hugenoten, stonden pal voor het vrije woord en een vrije economie. Dat niemand in de OBA aangaf dat zij verre voorouders zijn van de door mij bewonderde Wim de la Court, Directeur van de OBA (1964-1988), vond ik wel teleurstellend.
Karin Scheper is gepromoveerd op onderzoek naar de islamitische boekbindtraditie. Ze haalt daarin, zo bleek uit haar verhaal, heel wat vooroordelen overhoop. We hebben het dan wel over boeken van zo’n 1000 jaar oud. Evenals in de lezing van boekrestaurator Femke Prinsen verscheen het ene na het andere zeer oude, zeer kwetsbare, zeer zorgvuldig gerepareerde en daardoor bewaard gebleven boek op het scherm. Van het bijzondere boekrestauratorenjargon is helaas alleen maculatuur me bijgebleven.(zie verder: Wikipedia).
Een schok van afgrijzen ging door de wat ouderwets ogende bezoekers toen Gabrielle Beentjes, Nationaal Archief, liet zien wat schrijver-taalkundige Jan Luitzen doet om zijn bibliotheek te digitaliseren. Hij sloopt ze. Een enkel, zeldzaam, exemplaar krijgt een tweede leven, maar dat doet Jan zo onbeholpen dat de talrijk aanwezige boekconservatoren de slaap niet meer kunnen vatten. Een leerzame middag dus.
De studie van het OBA magazijn
Het OBA Magazijn ligt 2 étages onder de grond. Ongeveer 500.000 materialen liggen op eindeloze stellingen te wachten op verlossing: “Wie wil mij nog eens inkijken, het is al zo lang geleden. Uitlenen hoeft niet, inkijken is al mooi. We hebben trouw ons werk gedaan, nog op de Keizersgracht, en anders op de Prinsengracht, ach, roep ons nog eens op…”
Er staan boeken die ik zelf nog in mijn handen had in 1974, toen ik als jonge bibliothecaris de aangeschafte boeken moest “ inwerken”, voor gebruik gereedmaken. Hier raken ooit gerespecteerde schrijvers steeds onbekender. Hier verstoffen , zonder onderscheid, Israël Querido, Jan de Hartog, Alfred Kossmann, Michel Tophoff en Elisabeth de Jong-Keesing. Het kan natuurlijk nog erger: niet opgenomen in het Magazijn, maar meteen in de oud-papierbak gegooid. Helemaal tragisch is het lot van boeken die ooit in het Magazijn geplaatst waren en 25 jaar later definitief gesaneerd worden. Ik noem hun namen uit piëteit niet.
De aantrekkingskracht van het Magazijn
Het Magazijn is bij rondleidingen zeer populair, terwijl het toch slechts saaie schappen met oude boeken zijn. Maar het biedt pure nostalgie: boeken uit een ver verleden maken altijd diepe indruk. Nog meer tranen wellen op bij het bijna fysiek ruiken van de boeken die men in zijn jeugd las (of bij opa en oma zag liggen).Vooral de magnifieke en wel degelijk goed geconserveerde jeugdboekencollectie zorgt voor dit effect. Boeken vanTop Naeff enJ.B.Schuil, Cissy van Marxveldt en C.E.Pothast-Gimberg*, Mies Bouhuys en Dick Laan, kort daarop klinkt een zacht gesnotter op uit de bedompte gang ( en dan vergeet ik nog J.Nowee en Betty van der Plaats).
De OBA zou méér uit zijn Magazijn moeten halen: stel het open,. Dat is wel lastig, want het vereist een verbouwing. Haal het dan in delen naar boven. Maak exposities die zo zijn ingericht dat je je in het Magazijn waant. Momenteel is dat geval in een beperkt gedeelte van de Centrale, op de derde étage. Daar zie je iets terug van de Bibliotheek van 1919. Mooi, maar zielloos neergezet en zonder uitleg.
Verbind het oude met het nieuwe, daarmee toon je respect aan de oude orde.
Leo Willemse is nog even bibliothecaris bij de OBA
*Corso, het ezeltje, Kinderboek van het jaar 1960.